تعویض مفصل شانه

تعویض مفصل شانه، یکی از روش های موثر و ایمن در کاهش درد مفصل شانه می باشد. این شیوه، در درمان انواع گوناگون آرتروز نیز استفاده می شود، و بیمار بعد از جراحی، قادر به انجام فعالیت های عادی و روزانه خود خواهد بود.

در جراحی تعویض مفصل شانه، قسمت آسیب دیده شانه، برداشته و با مواد مصنوعی که پروتز نامیده می شود، تعویض می شود. این تعویض در قسمت سر استخوان هومروس، سوکت (حفره گلنوئید) و یا هر دو قسمت صورت می گیرد.

در انیمیشن زیر می توانید مراحل کامل جراحی تعویض مفصل شانه را ببینید:

آناتومی شانه

شانه شما از سه استخوان تشکیل شده است: استخوان بالای بازو (استخوان بازو)، استخوان پهن شانه ( استخوان کتف) و استخوان ترقوه. مفصل شانه یک مفصل “توپ و حفره ای” شکل است: توپ یا سر استخوان بازوی شما به حفره ای کم عمق در استخوان کتف متصل می شود، این حفره گلنوئید نامیده می شود.

سطح استخوان هایی که با یکدیگر در تماس اند، پوشیده از غضروف مفصلی ( ماده ای نرم که از استخوان ها محافظت می کند و آنها را قادر می سازد تا به راحتی حرکت کنند) است. ماده ای باریک و نرم که غشای سینویال (بافت همبند رگ داری که کپسول مفصلی، مفاصل متحرک، کیسه زلالی و غلاف های تاندون را مفروش می کند) نامیده می شود، سایر سطوح داخل مفصل شانه را می پوشاند. در شانه ای سالم، این غشا مقدار اندکی مایع سیال ایجاد می کند که غضروف را روان می سازد و احتمال هر گونه شکستگی در شانه را کاهش می دهد.

علت انجام جراحی تعویض مفصل شانه

عوامل متععدی در بروز درد در شانه و تصمیم به جراحی تعویض مفصل شانه نقش دارند.

استئوآرتریت (ساییدگی مفصل شانه)

استئوآرتریت، یک نوع شایع آرتریت است که با از دست رفتن تدریجی غضروف همراه است. به مرور زمان، مفصل شانه سفت و دردناک خواهد شد. متاسفانه هیچ راهی برای پیشگیری از بروز چنین حالتی وجود ندارد، به همین خاطر، جراحی تعویض مفصل شانه با استقبال گسترده ای رو به رو شده است.

آرتریت روماتوئید

در این بیماری، مفصل، عضلات و غشاهای پوشاننده و غضروف نیز درگیر می شوند، و منجر به بروز التهاب مزمن، درد و سفتی در مفصل شانه می شود.

استئونکروز یا مرگ استخوان

این بیماری در پی مختل شدن جریان خون به استخوان اتفاق می افتد. با قطع خون رسانی به مفصل شانه، این مفصل تخریب می شود و آرتروز نمایان خواهد شد.

پارگی روتاتور کاف (rotator cuff)

فردی بیمار با پارگی زیاد و مزمن ماهیچه ی چرخشی سر دست ممکن است به بیماری مفصلی سردست ماهیچه چرخشی تبدیل شود. در چنین شرایطی، تغییرات در مفصل شانه به دلیل پارگی سردست ماهیچه ی چرخشی ممکن است منجر به التهاب مفصل و تخریب غضروف مفصل گردد.

شکستگی های شدید

شکستگی مفصل شانه، یکی از شایع ترین دلایل انجام جراحی تعویض مفصل شانه می باشد. در صورتی که سر استخوان بازو جا به جا شود، امکان جا انداختن برای پزشک کمی دشوار خواهد شد، و هم چنین خون رسانی نیز مختل می شود، و پزشک جراحی تعویض مفصل شانه را ترجیح می دهد.

جراحی نا موفق تعویض مفصل شانه

مفصل مصنوعی شانه شامل چه اجزایی است؟

همان طور که در تصویر زیر می بینید، وقتی که تنها سر استخوان بازو خراب شده باشد، جراح می تواند آن را از شانه خارج کند و در عوض یک سر فلزی که به آن پروتز می گویند به جای آن تعبیه کند. به این نوع از جراحی همی آرتروپلاستی گفته می شود.

طبق تصویر زیر، در صورتی که آسیب دیدگی و خرابی به غیر از سر استخوان بازو در حفره گلنویید نیز باشد، در این صورت حفره گلنویید نیز برداشته می شود و به جای آن حفره ای بسیار محکم و از جنس پلاستیک تعبیه می شود. به این نوع از جراحی آتروپلاستی کامل مفصل شانه گفته می شود.

 

در روش همی آرتروپلاستی Hemiarthroplasty سر فلزی درون حفره گلنوئید فرد حرکت می کند اما در جراحی آتروپلاستی کامل مفصل شانه  Total shoulder arthroplasty سرفلزی درون حفره پلاستیکی تعبیه شده حرکت می کند.

اتصال سر فلزی مصنوعی که به آن پروتز Prosthesis گفته می شود به تنه استخوان بازو که توخالی می باشد توسط میلۀ فلزی است که به آن stem گفته می شود.

از آنجا که تنه استخوان بازو مانند لوله توخالی است، جراح با قرار دادن میله فلزی متصل به سرفلزی(stem) داخل استخوان بازو سر مصنوعی را بروی روی تنه استخوان بازو محکم می کند.

آیا جراحی تعویض مفصل شانه گزینه درمانی مناسبی برای من است؟

تصمیم به انجام جراحی، بایستی با مشورت جراح و متخصص باشد. افرادی که این جراحی را انجام می دهند اغلب مشکلات زیر را دارند:

• دردهای شدید مفصل شانه که فعالیت های روزمره، مانند برداشتن وسیله ای از کابینت را مختل می کند.
• درد نسبتا شدید و یا خفیف در زمان استراحت. گاهی این درد به حدی می رسد که خواب را از فرد می گیرد.
• احساس ضعف در شانه؛
• عدم کاهش درد حتی با مصرف داروهای ضد التهابی، تزریق های کورتونی و یا فیزیوتراپی؛

در این حالت، پزشک شما را به یک جراح ارتوپد ارجاع می دهد تا بررسی های بالینی بیشتری انجام شود. از جمله:

• بررسی سابقه پزشکی بیمار؛
• معاینات فیزیکی. بررسی میزان حرکت، استحکام و توان شانه ها.
• عکس برداری با اشعه ایکس. بررسی از بین رفتن فاصله میان مفاصل، پهن شدگی و یا شکل بی قاعده استخوان ها
• MRI، آزمایش خون و یا اسکن استخوان؛

جراح ارتوپد با بررسی این تست ها و معاینات، به این نتیجه می رسد که آیا جراحی تعویض مفصل شانه برای شما مناسب می باشد یا خیر.

انواع مختلف تعویض مفصل شانه

تعویض کل مفصل شانه

در این حالت، سطوح مفصل ملتهب و مبتلا به آرتریت به خوبی صیقل داده می شود و تعویض می گردد. پروتز در سایزهای مختلف استفاده می شود. درصورتی که کاسه طبیعی مفصل دارای غضروف سالم می باشد، و یا میزان آسیب پذیری تاندون های شانه جزئی باشد، کار گذاشتن پروتز کاسه ای توصیه نمی شود.

افرادی که دارای استئوآرتریت هستند، اما تاندون های سالمی دارند، بهترین گزینه برای روش تعویض مفصل شانه هستند.

همی آرتروپلاستی (تعویض نیمی از مفصل متصل به میله)

بسته به وضعیت شانه، تنها تعویض کاسه انجام می شود، این پروسه همی آرتروپلاستی نامیده می شود. برخی از جراحان، این شیوه را تنها زمانی توصیه می کنند که شدت آسیب دیدگی سر شانه زیاد باشد، اما کاسه سالم باقی مانده است. برخی از مواردی که درآن همی آرتروپلاستی توصیه می شود، عبارت است از:

• آرتروز
• آسیب های شدید مفصل شانه؛
• پارگی تاندون های مفصل شانه؛

همی آرتروپلاستی سطحی

در این حالت، غضروف روی کاسه مفصل توسط یک پروتز بدون میله، تعویض می شود. از مزایای این شیوه جراحی، حفظ استخوان می باشد. در صورتی که کاسه مفصل و غضروف کاملا سالم باشد، و یا شکستگی در شانه وجود نداشته باشد، همی آرتروپلاستی سطحی انجام می شود.

گاهی خطر گشاد شدن پروتزها در افرادی که جوان هستند و فعالیت بدنی بیشتری دارند، وجود دارد. اما میزان چنین ریسکی در روش همی آرتروپلاستی سطحی خیلی پایین است. در صورت نیاز در آینده، امکان جراحی تعویض کامل مفصل شانه وجود خواهد داشت.

تعویض معکوس کامل شانه

افرادی که از درد و ضعف مفصل شانه رنج می برند، آرتروزهای شدید دارند و یا قبلا جراحی تعویض مفصل شانه داشتند و بهبود نیافتند، بهترین گزینه برای شیوه تعویض معکوس مفصل شانه هستند.

این جراحی به طور صد در صد در کاهش درد موثر نمی باشد، اما امکان بالا آوردن دست تا زاویه 90 درجه برای بیماران بعد از جراحی وجود دارد.

آمادگی برای جراحی

ارزیابی پزشکی: این قبیل ارزیابی ها چند هفته قبل از جراحی انجام می شود تا میزان سلامت جسمانی فرد، درد شانه و توان عملکردی مشخص شود. افرادی که شرایط خاص پزشکی مانند فشار خون بالا دارند، باید تحت آزمایشات بیشتر و دقیق تری قرار بگیرند.

مصرف داروهایی که احتمال خون ریزی را افزایش می دهند، داروهای ضد التهابی مانند آسپیرین و یا ایبوبروفن، باید 2 هفته قبل از جراحی قطع شود.

از آن جایی که بعد از جراحی، محدودیت هایی را در حرکات شانه دارید، اشیائی را که در نقاط بالا قرار دارند در دسترس قرار دهید.

نکاتی که باید در روز جراحی به آن توجه داشته باشید:

• بهتر است روز جراحی، لباس های گشاد و دکمه دار بپوشید، زیرا همان طور که گفته شد بعد عمل، محدودیت هایی را در حرکت دادن بازو و شانه خود دارید.
• این جراحی می تواند با بی هوشی عمومی و یا بی حسی موضعی انجام شود.
• جراحی تعویض مفصل شانه در حدود 2 ساعت طول می کشد. سپس چند ساعتی را در اتاق ریکاوری می گذرانید تا اثرات مواد بیهوشی کامل از بین برود.
• عوارض احتمالی  جراحی تعویض مفصل شانه عبارتند از: عفونت، زخم، مشکلات پروتزی و یا صدمات عصبی بعد از جراحی وجود دارد.

بهبودی

در دوران بهبودی، آنتی بیوتیک جهت پیشگیری از بروز عفونت به بیمار داده می شود و فرد تنها 2 تا 3 روز در بیمارستان بستری خواهد بود. بسیاری از بیماران روز بعد از جراحی، از تخت بلند می شوند و قادر به خوردن غذاهای جامد خواهند بود.

کنترل درد بعد از جراحی تعویض مفصل شانه

بعد از جراحی، بیمار درد دارد. اما کاملا طبیعی است و جای نگرانی وجود ندارد. به همین خاطر، مصرف داروهای تجویز شده از سوی پزشک، مانند داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و یا داروهای بی حسی موضعی، ضروری است.

نحوه صحیح کنترل درد بسیار مهم است، زیرا با کاهش درد، امکان فیزیوتراپی و افزایش قدرت شانه ها و بازو به وجود می آید.

مراقبت های لازم بعد از تعویض مفصل شانه

بعد از مرخص شدن از بیمارستان، خود فرد نیز باید نکات و مراقبت هایی را رعایت کند، از جمله:

• مراقبت از زخم: زخم های ایجاد شده در جراحی، بخیه زده می شوند. اما مراقبت از این زخم ها بسیار مهم است. زخم ها نباید تا قبل از بسته شدن، خیس شوند. پانسمان کردن زخم نیز از تماس با لباس و آسیب زخم پیشگیری می کند.
• استفاده از شکسته بند: بعد از جراحی، دست شما با یک اسلینگ محافظت می شود. برای مراقبت بهتر و بیشتر از شانه ها، بهتر است تا 4 هفته از این شکسته بند استفاده کنید.
• ورزش و فعالیت بدنی: ورزش به خصوص طی یک هفته بعد از جراحی، بخش اصلی دوران بهبودی است. بیشتر بیماران تا دو هفته بعد از جراحی، قادر به انجام حرکات ساده مانند غذا خوردن، و یا عوض کردن لباس های گشاد خود خواهند بود. اما حرکات شدید و سنگین بدنی بهتر است تا چند هفته بعد از جراحی به تعویق بیفتد. رانندگی نیز به مدت 2 تا 4 هفته برای بیماران ممنوع می باشد.

هزینه تعویض مفصل شانه

همان طور که قبلاً هم گفته شد جراحی تعویض مفصل شانه بنابر مقدار و محل آسیب دیدگی می تواند انواع مختلفی داشته باشد، به همین دلیل نمی توان هزینه ثابتی برای عمل تعویض مفصل شانه در نظر گرفت.

باید و نباید های جراحی تعویض مفصل شانه

میزان موفقیت این جراحی، علاوه بر این که به مهارت و دانش جراح بستگی دارد، به رعایت دستورات و نکات گفته شده از سوی شما نیز بستگی دارد. برخی از این باید و نباید ها در زمان سپری شدن دوران نقاهت و بهبودی در منزل عبارت است از:

• تا حد امکان سعی کنید بر روی شانه و بازوی خود نخوابید؛ این کار میزان انقباض عضلات این ناحیه و فشار وارده را افزایش می دهد.
• تمرینات کششی در نظر گرفته شده را حتما انجام دهید؛ این کار را چند بار در روز و طی چند ماه باید تکرار کنید تا جواب بگیرید.
• در انجام کارها و یا فعالیت هایتان افراط نکنید؛ افرادی که قبل از جراحی درد دارند و بعد از جراحی، این درد از بین رفته، فکر می کنند که دیگر هیچ مشکلی ندارند و به راحتی می توانند تمامی کارها را انجام دهند. هر گونه فعالیت بیشتر با شانه ای که تحت جراحی قرار گرفته، می تواند محدودیت های حرکتی این ناحیه را بیشتر کند.
• تنها در صورت لزوم، از فردی بخواهید که شما را در انجام کارهایتان کمک کند.
• از انجام فعالیت های سنکین بدنی، ورزش و یا بلند کردن اجسام حتی آن هایی که سبک هستند، خودداری کنید.
• مراقب زوایایی که شانه شما در آن موقعیت قرار می گیرد باشید، به خصوص طی 6 هفته اول بعد از جراحی.

در نود درصد بیماران، کیفیت زندگی و انجام حرکات با جراحی تعویض مفصل شانه بهبود چشمگیری پیدا می کند. زیرا، درد کم می شود، مقاومت و کارایی مفصل شانه نیز بهتر خواهد شد.