آرتروز یا همان استئوآرتریت بیماری شایعی است که ممکن است در تمام نقاط بدن ایجاد شود. به این بیماری، تورم مفاصل و استخوان ها هم گفته می شود. در حقیقت این بیماری یک بیماری تخریبی پیش رونده است که غضروف مفاصل را درگیر می سازد. دقت شود که آرتروز علی رغم وجه نامگذاری آن التهابی نمی باشد و با بیماری روماتیسم مفصلی کاملا تفاوت دارد. در حقیقت شخصی که به آتروز مبتلا می باشد مفاصل او ملتهب نمی شود، بلکه التهاب مفاصل می تواند از عوارض این بیماری باشد.
در بیماری آرتروز غضروف مفصل تحلیل شده و از بین می رود و استخوان های زیر غضروف به هم ساییده شده و باعث ایجاد التهاب در بافت های اطراف می گردد. شایع ترین مناطقی که در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند عبارتند از مفصل دست، مفصل پا، زانو، ران و ستون فقرات.
علائم ابتلا به آرتروز
شایع ترین علائم آرتروز عبارتند از:
• درد مفاصل
• محدودیت حرکت مفصل (بیمار قادر به حرکت دادن و یا خم و راست نمودن مفصل خود نمی باشد)
• کاهش انعطاف پذیری مفصل درگیر شده
• التهاب و تورم در مفصل
• صدا دادن مفصل هنگام حرکت. صدا دادن مفصل در اثر از بین رفتن غضروف میان استخوان ها و در نتیجه ساییده شدن استخوان ها به هم بوجود می آید. ممکن است در مراحل اولیه خفیف باشد، اما با پیشرفت این بیماری صدای مفصل به قدری آزار دهنده است که کیفیت زندگی بیمار را دچار اختلال می سازد.
• شل شدن رباط های اطراف مفصل
• تحلیل رفتن ماهیچه ها و ضعیف شدن آن ها
• تورم مفصل
• خشکی مفصل پس از استراحت یا مدت طولانی بدون حرکت، که این علامت معمولا در صبح زود هنگام برخواستن از خواب مشاهده می شود. این افراد در ابتدا به سختی کمر خود را صاف کرده و هنگام راه رفتن می لنگند، اما پس از چند قدم می توانند به حالت معمولی راه بروند.
انواع آرتروز:
آرتروز وابسته به این که در کدان ناحیه بدن رخ داده و کدام یک از مفاصل را درگیر کرده است دارای دسته بندی متفاوتی می باشد که عبارتند از:
دلیل ابتلا به آرتروز
تا کنون دلیل اصلی ابتلا به این بیماری شناخته نشده است. اما وارثت و عامل ژنتیکی در ابتلا به این بیماری می تواند موثر باشد. عواملی مثل بالا رفتن سن، چاقی، فعالیت هایی که فشار زیادی به مفاصل وارد می کنند مثل (فوتبال و…)، دیابت، آلکاپتونوری و بیماری ویلسون می توانند خطر ابتلا به آرتروز را افزایش دهند. تحقیقات و بررسی های انجام شده نشان دهنده این است که نسبت ابتلای زنان به آرتروز بیشتر از مردان است.
در محل اتصال دو استخوان به یکدیگر مفصل قرار دارد و انتهای این مفاصل با غضروف پوشانده شده است که سبب حرکت نرم استخوان ها می شود و از ساییدگی دو استخوان روی هم جلوگیری می کند. اما زمانی که این غضروف از بین برود سبب سفتی حرکت استخوان ها می شود.
آرتروز به طور معمول در افراد مسن رخ می دهد اما ممکن است در سنین پایین نیز نمایان گردد؛ این بیماری دارای 5 مرحله از 0 تا 4 بوده که مرحله 0 همان مفصل طبیعی است و مرحله 4 سطوح پیشرفته ی آرتروز را نشان می دهد. معمولا این بیماری در مراحل 1 تا 3 تثبیت می شود.
پیشگیری از ابتلا به آرتروز
توصیه می شود که جهت پیشگیری از ابتلا به آرتروز همیشه وزن خود را در حالت ایده آل نگه دارید و روزانه بصورت منظم فعالیت های بدنی داشته باشید. همچنین در صورتی که علائم مذکور را مشاهده نمودید جهت تشخیص قطعی آرتروز، فورا به پزشک بهترین جراح تعویض مفصل زانو مراجعه نمایید.
عواملی که در ابتلا به آرتروز تاثیر دارند عبارتند از
- سن بالا
- جنسیت (طبق تحقیقات انجام شده این بیماری در زنان بیشتر از مردان شیوع دارد)
- وزن بالا زیرا باعث فشار به مفاصل می شود.
- آسیب های مفصلی حتی اگر مربوط به سال ها پیش باشد.
- فشار زیاد روی مفاصل بر اثر ورزش یا شغل فرد
- ارثی بودن بیماری
- شکل استخوان که ممکن است در بعضی افراد به علت مشکلات مادرزادی عجیب باشد.
- بعضی از بیماری ها مانند دیابت
- بیش از حد بودن آهن بدن (هموکروماتوز)
علت ابتلا درصد بیشتری از زنان به آرتروز نسبت به مردان
- یکی از دلایل ابتلا زنان به آرتروز تغییرات هورمونی است، تعداد هورمون ها در زنان به علت قاعدگی همواره در حال تغییر است و همچنین در سنین بالا نیز چرخه هورمونی به دلیل یائسگی در حال تغییر است. با شروع یائسگی سطح استروژن پایین آمده و سبب تغییراتی می شود که در بروز آرتروز موثرند.
- تفاوت در اسکلت عضلانی و مفصلی خانم ها که در حرکت کردن تمام اعضای بدن تاثیر دارد. برای مثال خانم ها بیشتر از آقایان دچار فرسودگی در زانو ها هستند زیرا غضروف کمتری نسبت به زانو مردان دارد.
- بالا بودن وزن یکی از دلایل بروز آرتروز است زیرا در این شرایط التهاب سیستمیک زیاد شده و باعث تسریع روند ابتلا به آرتروز می شود.
تشخیص آرتروز
متخصص ارتوپدی بعد از اینکه با بیمار صحبت های لازم و معاینات پزشکی را انجام داد از رادیوگرافی ساده جهت تشخیص استفاده می کند. در رادیوگرافی یک مفصل که به آرتروز دچار شده است علائم ذیل مشاهده می شود:
- کاهش فاصله مفصل یا در واقع فاصله بین دو سر استخوانی که مفصل را متشکل کرده است.
- ایجاد استخوان مازاد در کنار سطح مفصلی استخوان ها که به آن استئوفیت گفته می شود.
- بیشتر شدن تراکم استخوان در زیر سطح مفصل
- به وجود آوردن کیست های استخوانی در زیر سطح مفصل
- متغیر شدن سطح مفصل و استخوان هایی که آن ها را متشکل کرده است.
راه های دیگری نیز برای تشخیص آرتروز وجود دارند که ممکن است پزشک تجویز کند:
آسپیراسیون مفصل: این روش توسط یک سوزن با خارج کردن مایع مفصلی و آنالیز آن صورت می گیرد. این آنالیز می تواند نشان دهنده عفونت مایع مفصلی باشد یا باعث اطمینان پزشک به وجود آرتروز شود.
اشعه ایکس: این اشعه می تواند به خوبی مفاصل و استخوان ها یا آرتروز را نشان دهد.
ام آر آی: این نوع از تصویر برداری دقیق ترین نوع نتیجه را به ما می دهد و همچنین در آن امکان مشاهده بهتر غضروف و مفصل وجود دارد.
درمان
درمان آرتروز را نسبت به علائم و حاد بودن آن انجام می دهند و از روش های مختلفی می توان آرتروز را درمان کرد.
استنوتومی: در مواقعی که آرتروز حاد نشده باشد امکان دارد که متخصص ارتوپدی بتواند با انجام استئوتومی درد بیمار را کم کند و از اینکه آرتروز پیشرفت کند بتوان جلوگیری کرد. در استئوتومی استخوان را می شکنند و آن را توسط جراحی کنترل می کنند و استخوان جدید را در موقعیت جدید قرار می دهند و آن را با پیچ و پلاک می بندند که استخوان قادر باشد در موقعیت جدید خود جوش بخورد.
تعویض مفصل: در مواقعی که مفصل تشدید پیدا می کند و حاد می شود می توان به وسیله جراحی تعویض مفصل را انجام داد.
خشک کردن مفاصل: خیلی کم پیش می آید که مفصلی که به آرتروز حاد تبدیل شده است را خشک کرد. خشک کردن یا جوش دادن یا فیوژن مفصل به این معنا می باشد که غضروف باقی مانده دو سطح مفصلی را هنگام جراحی خارج می کند و بعد دو سر استخوان را در کنار هم قرار می دهند و با پیچ و پلاک به هم متصل می کنند. به مرور زمان دو استخوان به هم جوش می خورد و هیچ حرکتی نمی توانند به هم داشته باشند. این عمل با اینکه درد مفصل را از بین می برد اما حرکت مفصل هم با انجام این عمل از بین می رود. امروزه از این جراحی کمتر استفاده می کنند و تعویض مفصل به جای آن استفاده می کنند.
آرتروسکوپی: در مفصل زانو در مواقعی که آرتروز خفیف می باشد و هنوز شدت پیدا نکرده است با آرتروسکوپی زانو می توان با تخلیه بافت های مازاد مفصل، درد ناشی از آرتروز را کم کرد.
تفاوت روماتیسم مفصلی و آرتروز
آرتروز یک بیماری است که در حال پیشرفت در بدن بیمار بوده و عامل فرسایش مفاصل است که با بالا رفتن سن پدیدار می شود. این بیماری سبب التهاب مفاصل می شود و فقط روی مفصل تاثیر دارد.
روماتیسم مفصلی یک بیماری خود ایمنی بوده که مانند آرتروز سبب التهاب است اما اثر گذاری آن می تواند روی تمام بدن باشد نه فقط مفاصل.
هر دو بیماری به طور کلی باعث التهاب می شوند این در حالی است که عامل بوجود آورنده هر کدام متفاوت است.
روماتیسم مفصلی دارای 100 نوع می باشد که یکی از انواع آن آرتروز می باشد.
کلام آخر:
در صورت بروز هر یک از علائم آرتروز بهتر است هر چه زود تر با مراجعه به بهترین متخصص ارتوپد نسبت به تشخیص و درمان اقدام نمایید.